Najważniejsze informacje o Pakcie Uczciwości w formie plakatu, który powstał przy okazji grudniowego spotkania w Bukareszcie dla organizacji wdrażających Pakty Uczciwości.
Autor: Karolina Szymańska
Jak powinien wyglądać modelowy Pakt Uczciwości?
Polecamy najnowszą publikację, w której zawarte są doświadczenia organizacji wdrażających Pakt Uczciwości w swoich krajach.
Przewodnik po raz pierwszy skupia się na tym, jak Pakt Uczciwości można zastosować w konkretnym sektorze. W tym przypadku w inwestycjach infrastrukturalnych. Opiera się on także na polskich doświadczeniach – udział w konsultacjach brał Marcin Waszak, koordynator Paktu w Polsce.
Publikacja zawiera analizę cyklu w jakim prowadzone są inwestycje infrastrukturalne i opisuje różne rodzaje ryzyka, które mogą pojawić się w różnych fazach.
Na zdjęciu współtwórcy Przewodnika.
Czyste zamówienia publiczne – spotkanie w Brukseli
27-28 listopada wzięliśmy udział w dwudniowym spotkaniu osób i instytucji zaangażowanych w walkę o przejrzyste zamówienia publiczne w Unii Europejskiej. Ponad 100 gości z 11 europejskich krajów dzieliło się doświadczeniami z wdrażania paktów uczciwości, dobrymi praktykami oraz dotychczasowymi osiągnięciami i wyzwaniami. My przekazaliśmy nasze doświadczenia z Polski.
W spotkaniu wzięli udział przedstawiciele Fundacji Batorego Marcin Waszak i Grzegorz Makowski, a także strony zaangażowane we wdrażanie Paktu Uczciwości w Polsce. PKP PLK S.A. (Zamawiającego) reprezentowała Renata Krok, kierowniczka projektu. W imieniu ZUE S.A. (Wykonawcy) w spotkaniu udział wzięła Joanna Nowak. Ministerstwo Inwestycji i Rozwoju reprezentowali Marcin Szymański oraz Jacek Horodko.
Spotkanie zorganizowali: Transparency International EU oraz Transparency International.
Polecamy raport ze spotkania: Event report – IP Stakeholder Event
Fundacja Batorego zwróciła się do Ministra Inwestycji i Rozwoju z prośbą o interwencję
Przeciążone urzędy wojewódzkie wydające decyzje dla inwestycji kolejowych, poszukiwanie przez Zamawiających i Wykonawców dróg pozwalających na obejście wymogów administracyjnych i prawnych, a także nadużywanie formuły realizacji robót budowlanych na tzw. „zgłoszenie”. Takie wnioski płyną z monitoringu inwestycji linii kolejowej Częstochowa-Zawiercie. Zasygnalizowane problemy są często przyczyną opóźnień w realizacji inwestycji i nie są właściwe wyłącznie dla monitorowanego zamówienia.
Fundacja Batorego zwróciła się do Ministra Inwestycji i Rozwoju z prośbą o przyjrzenie się powyższym kwestiom. W opinii monitorujących problemy są systemowe i wymagają reakcji ze strony Ministerstwa.
Cała treść pisma poniżej:
Pakt uczciwości. Czy to może działać w Polsce? Polecamy artykuł w dwumiesięczniku Zamawiający. (2018)
W najnowszym numerze dwumiesięcznika „Zamawiający. Zamówienia Publiczne w Praktyce” (listopad-grudzień 2018) Grzegorz Makowski i Marcin Waszak z forumIdei Fundacji Batorego piszą o Pakcie Uczciwości i jego wpływie na zamówienia publiczne w Unii Europejskiej. Podsumowują również dwa lata wdrażania pilotażowego projektu w Polsce. Polecamy!
„Dotychczas, po blisko dwóch latach wdrażania paktu i aktywnej obserwacji zamówienia nie ujawniono żadnych drastycznych przypadków nadużyć. Niemniej monitoring pokazał istotne (zdaniem obserwatorów) problemy, potencjalnie mogące być podłożem nadużyć, i które zdają się też być nie tylko specyfiką obserwowanego przetargu. Przykładowo, na etapie składania ofert jednym największych problemów jest przejrzystość informacji przekazywanych rynkowi przez zmawiającego. Nieprzejrzysta, trudna w nawigacji strona www przetargu. Dokumentacja udostępniana w nieczytelnych, nieedytowalnych formatach plików.”
W artykule także krótka historia paktów, oczekiwaniach względem pilotażu Paktu Uczciwości, a także rola sygnalistów i opinii publicznej w monitorowaniu zamówień.
Całość artykułu dostępna jest tutaj: Pakt uczciwości. Czy to może działać w Polsce?
Fundacja Batorego zwróciła się do Ministra Inwestycji i Rozwoju z prośbą o interwencję
Przeciążone urzędy wojewódzkie wydające decyzje dla inwestycji kolejowych, poszukiwanie przez Zamawiających i Wykonawców dróg pozwalających na obejście wymogów administracyjnych i prawnych, a także nadużywanie formuły realizacji robót budowlanych na tzw. „zgłoszenie”. Takie wnioski płyną z monitoringu inwestycji linii kolejowej Częstochowa-Zawiercie. Zasygnalizowane problemy są często przyczyną opóźnień w realizacji inwestycji i nie są właściwe wyłącznie dla monitorowanego zamówienia.
Fundacja Batorego zwróciła się do Ministra Inwestycji i Rozwoju z prośbą o przyjrzenie się powyższym kwestiom. W opinii monitorujących problemy są systemowe i wymagają reakcji ze strony Ministerstwa.
Cała treść pisma poniżej:
Pismo do Ministra Jerzego Kwiecińskiego (.PDF)
Szanowny Panie Ministrze,
Fundacja im. Stefana Batorego od 2015 r., we współpracy z Ministerstwem Inwestycji i Rozwoju (a wcześniej z Ministerstwem Infrastruktury i Rozwoju), PKP Polskimi Liniami Kolejowymi SA oraz Transparency International prowadzi pilotaż tzw. “paktu uczciwości” (ang. integrity pact, więcej informacji na stronie paktuczciwosci.pl). Jest to projekt finansowany ze środków Komisji Europejskiej, realizowany w dziesięciu państwach członkowskich (oprócz Polski). Polega on na wypracowaniu i teście specjalnych porozumień (paktów) między zamawiającymi, wykonawcami i organizacjami społecznymi, których celem jest poprawa przejrzystości i standardów realizacji zamówień publicznych.
Kluczowym elementem Paktu jest umożliwienie zewnętrznemu, społecznemu obserwatorowi (w tym przypadku Fundacji) prowadzenie monitoringu wybranej inwestycji – od chwili ogłoszenia przetargu, docelowo aż do zakończenia inwestycji. Monitoringiem w Polsce została objęta modernizacja linii kolejowej nr 1 na odcinku Częstochowa – Zawiercie, która obecnie znajduje się w fazie realizacji. Elementem pilotażu jest też identyfikacja i sygnalizowanie problemów dotyczących nie tylko konkretnej, obserwowanej inwestycji, ale też kwestii bardziej ogólnych, związanych np. z działaniem prawa.
W związku z prowadzą obserwacją na projekcie objętym paktem, ale także po szerszym rozpoznaniu problemów na podobnych inwestycjach pragniemy zasygnalizować Panu Ministrowi dwa powiązane ze sobą problemy, które w naszej ocenie mają charakter systemowy i wymagają ewentualnej reakcji z poziomu ministerstwa.
Po pierwsze, zauważamy ogromne przeciążenie urzędów wojewódzkich wydających decyzje dla inwestycji kolejowych (a także innych) oraz brak kompetentnych pracowników zdolnych do prawidłowych ocen wniosków o pozwolenie na budowę. Jest to przyczyną znaczących opóźnień w realizacji inwestycji, ale też czynnikiem, który zmusza zarówno Zamawiających, jak i Wykonawców do poszukiwania dróg obchodzenia barier administracyjny, ale też i obowiązującego prawa. W tym punkcie pozwalamy sobie zwrócić się do Pana Ministra z pytaniem, czy nie istnieją możliwości (np. w ramach obecnej perspektywy finansowej środków unijnych) stworzenia zachęt dla urzędników do wykonywania swojej pracy szybciej i efektywniej.
Z powyższym jednak wiąże się drugi nawet bardziej istotny problem, tj. nadużywanie formuły realizacji robót budowlanych na tzw. “zgłoszenie”. Z naszej obserwacji i szerszego oglądu wynika, że instytucja zgłoszenia robót budowlanych jest nagminnie stosowana w sytuacjach, gdy ustawowym wymogiem jest uzyskanie pozwolenia na budowę, ale np. z powodu opóźnień na innych etapach inwestycji oczekiwanie na pozwolenie jest niemożliwe. Dodatkowo kwestia terminów wydawania pozwoleń na budowę jest niedoprecyzowana w przepisach, co często jest wykorzystywane przez urzędników do wydłużania postępowań.
W naszej ocenie obecny stan prawny nie odzwierciedla praktyki działania Zamawiających i Wykonawców, którzy znaczną część swoich robót planują i wykonują „na zgłoszenie” kierując się tym, że przyspiesza to proces realizacji inwestycji. Częstokroć wynika to z obiektywnych uwarunkowań i nie jest podyktowane złą wolą żadnej ze stron. Jednak nie można wykluczyć, że istniejące niespójności w prawie mogą być wykorzystywane z premedytacją, w celu nieuprawnionego powiększenia zysków i ze szkodą na interesu publicznego (np. bezpieczeństwa). Ponadto oceniamy, że istniejący stan prawny nie jest zgodny z zasadą określoności prawa. Naraża podmioty, które nawet w dobrej wierze naginają instytucję zgłoszenia na zarzut złamania prawa. Postrzegamy również tę sytuację jako potencjalne źródło korupcji i nadużyć.
Nie przesądzamy tu czy w związku z tym przepisy powinny zostać bardziej zliberalizowane, czy też zaostrzone. Zauważamy jedynie, że mamy do czynienia z pewną fikcją prawną. Najwyraźniej wynika ona z jednej strony ze wspomnianej niewydolności administracji rządowej na poziomie wojewódzkim, a z drugiej z realnych, trudnych uwarunkowań w jakich realizowane są inwestycje.
W związku z powyższym pozwalamy sobie zwrócić się z pytaniem, czy Pan Minister rozważyłby ewentualnie bardziej pogłębioną analizę zasygnalizowanych problemów i zaproponował zmiany w przepisach dotyczących na przykład szerszego zastosowania robót „na zgłoszenie” – nie tylko w oparciu o ostateczną decyzję o pozwoleniu na budowę? Zwłaszcza w przypadkach jeśli dana inwestycja / przedsięwzięcie wymaga przeprowadzenia oceny oddziaływania na środowisko (zgodnie z ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko).
Pragniemy zaznaczyć, że jesteśmy otwarci na konsultacje i rozmowę z Panem Ministrem w wyżej opisanej sprawie. Zachęcamy też do śledzenia rezultatów prowadzonego przez nas monitoringu.
Pakt Uczciwości na kolei – spotkanie z mieszkańcami
W środę 17 października Fundacja Batorego, PKP PLK i ZUE S.A. spotkały się w Muzeum Częstochowskim z mieszkańcami miejscowości, przez które przebiega modernizowana linia kolejowa Częstochowa – Zawiercie. Razem z PKP PLK i ZUE S.A. zachęcaliśmy mieszkańców do udziału w społecznym monitoringu tej inwestycji, której przyglądamy się już od 2016 roku. Społeczny monitoring prowadzony jest w ramach projektu Pakt Uczciwości.
– Jeżeli są jakieś pytania, wątpliwości np. odnośnie przebiegu inwestycji, to jesteśmy w stanie takiej informacji udzielić, być pośrednikiem pomiędzy Zamawiającym, czyli PKP PLK lub Wykonawcą – ZUE S.A., zorganizować wizytację na placu budowy. Mamy świadomość, że inwestycja jeszcze nie ruszyła pełną parą, ale my już od samego początku ją obserwujemy. Monitoring będzie trwał na pewno do końca 2019 roku – zachęcał do udziału w projekcie jego koordynator Marcin Waszak z Fundacji Batorego.
O inwestycji opowiedzieli Renata Krok, kierownik kontraktu w PKP PLK i Artur Wieczorek z firmy ZUE, która jest wykonawcą. Na modernizowanej linii wymieniana będzie m.in. sieć trakcyjna, urządzenia SRK, wprowadzone zostanie sterowanie ruchem nowej generacji, wymienione będą wszystkie rozjazdy na stacjach. Infrastruktura zostanie przystosowana pod nowoczesny tabor. Wartość zadania to 380 mln zł, z czego 190 mln stanowi dofinansowanie z Unii Europejskiej.
– Kontrakt będzie realizowany do 2020 i nie ukrywam, że będzie się wiązał z niedogodnościami – hałasem, kurzem, zwiększonym ruchem – ale robimy to, aby region mógł się rozwijać i prosimy o wyrozumiałość. W przypadku pytań zapraszamy do naszego biura, do przeglądania dokumentacji, zadawania pytań i po prostu do współpracy – mówił Wieczorek.
Wszystkie trzy instytucje – PKP PLK, ZUE S.A. oraz Fundacja im. Stefana Batorego są stronami Paktu Uczciwości, którym została objęta inwestycja. Negocjacje na temat jego treści PKP PLK i Fundacja Batorego rozpoczęły już w 2016 roku. Jest to bowiem porozumienie, które musiały zaakceptować obie strony. Druga część Paktu to umowa między Wykonawcą a PKP PLK, trzeci to zobowiązania inżyniera nadzorującego inwestycję wobec Fundacji. Najważniejszym elementem Paktu jest to, że gwarantuje on przepływ informacji. Pozwala docierać Fundacji do informacji i reagować jeżeli pojawia się coś niepokojącego. Fundacja była obserwatorem podczas komisji przetargowej, na etapie projektowania i będzie kontynuowała swoje prace również kiedy inwestycja się rozpocznie.
– Cały projekt jest pilotażowy, więc wszyscy uczymy się jego działania. Jego pierwotnym założeniem, oprócz przepływu informacji, było również zaangażowanie odbiorców kontraktu. Stąd nasza obecność tutaj. Staramy się dotrzeć do osób, które mieszkają na tej linii, samorządów, żeby pomogli nam tę inwestycję obserwować. Z perspektywy Warszawy nie wszystko widać – mówił Grzegorz Makowski z Fundacji Batorego.
Pakt Uczciwości, którym objęta jest inwestycja, został wymyślony w latach 90. przez Transparency International dla państw z wysokim współczynnikiem korupcji. Celem było poprowadzenie zamówienia frontem do użytkownika, w odpowiedzialny i przejrzysty sposób. W praktyce były to trójstronne umowy między wykonawcą, zamawiającym a organizacją społeczną, która prawie zawsze była monitorem. W 2014 roku Komisja Europejska odkryła to narzędzie na nowo. Zaproponowano, aby tę formułę wykorzystać i przeszczepić do zamówień unijnych, jako wspomagające narzędzie do kontroli tego, jak wydawane są pieniądze z funduszy strukturalnych. W Polsce zaproponowano objęcie paktem inwestycji kolejowych, gdyż kolej jest w naszym kraju największym odbiorcą funduszy strukturalnych. Tę konkretną inwestycję wskazało ówczesne Ministerstwo Rozwoju
W monitoringu inwestycji nie trzeba uczestniczyć osobiście. Wątpliwości, uwagi, pytania, można zgłaszać mailowo lub skorzystać z formularza zgłaszania nadużyć, który znajduje się na stronie projektu www.paktuczciwosci.pl. Każdy może anonimowo przekazać informację o tym, że według niego na kontrakcie dzieje się coś niepokojącego.
– Cały projekt jest dla ludzi, dla lokalnej społeczności, Zamawiającego, Wykonawcy. Być może dzięki naszym działaniom, współpracy, pomocy inwestycja przebiegnie bez problemów, a jej koszt będzie mniejszy? – podsumował Waszak.
Uczestnicy spotkania zainteresowani byli przebiegiem inwestycji, kwestiami komunikacji zastępczej, składowania i utylizacji starych podkładów kolejowych, a także możliwości ich ponownego wykorzystania. Dopytywali o obowiązek wykonawcy do zgłaszania do zamawiającego umów z podwykonawcami. Pojawiło się również pytanie o możliwość adaptacji Paktu Uczciwości jako monitoringu zamówień na mniejszą skalę. Padła również sugestia, aby podobne spotkania odbyły się w innych gminach, przez które przechodzi inwestycja.
Zapraszamy na spotkanie! Remont linii kolejowej Częstochowa – Zawiercie pod społecznym nadzorem
Jeżeli zależy Państwu, aby zamówienia publiczne były realizowane transparentnie, w sposób odpowiedzialny i wolny od nadużyć zapraszamy na spotkanie, które odbędzie się 17 października w Muzeum Częstochowskim w Częstochowie, w Ratuszu, Aleja Najświętszej Maryi Panny 45, w godzinach 13:30- 15:30.
W spotkaniu udział wezmą przedstawiciele PKP Polskie Linie Kolejowe (tbc), Wykonawcy oraz Fundacji im. Stefana Batorego, którzy opowiedzą o inwestycji objętej Paktem i o tym dlaczego jest ona szczególnie monitorowana.
Spotkanie jest otwarte dla wszystkich. Zapraszamy mieszkańców, pasażerów linii, przedstawicieli lokalnych władz.
Odpowiemy na pytania w jaki sposób można chronić zamówienia publiczne oraz jak włączyć się w monitoring projektu. Chcemy również zachęcić do wspólnego przyglądania się inwestycji.
Zapraszamy do rejestracji na spotkanie
W przypadku jakichkolwiek pytań zapraszamy do kontaktu na adres e-mail [email protected]. lub telefonicznie (+48) 22 536 02 71.
Wydarzenie dedykowane jest ważnej dla województwa śląskiego inwestycji, na którą kontrakt w lipcu 2017 r. podpisały PKP PLK i ZUE S.A. Obejmuje przebudowę 44 km linii kolejowej na odcinku Częstochowa – Zawiercie i dotyka bezpośrednio 7 śląskich gmin i miast, w tym Częstochowy, gminy Poczesna, Kamienicy Polskiej, gminy Poraj, gminy Żarki, Myszkowa i Zawiercia. Inwestycja, choć pozornie nie różni się od wielu podobnych na terenie kraju, jest inicjatywą wyjątkową. Została objęta Paktem Uczciwości – czyli społecznym nadzorem.
Trzeci etapu monitoringu Paktu Uczciwości. Podsumowanie
Trzeci etap monitoringu prowadzony był przez pół roku: od 1 stycznia 2018 do 30 czerwca 2018. Objął prace związane z projektowaniem inwestycji. Uwaga Fundacji skupiona była na roszczeniu Wykonawcy, które dotyczyło ograniczenia dostępności dóbr, środków transportu, sprzętu i robocizny stanowiące Siłę Wyższą.
Cała treść podsumowania dostępna jest [TUTAJ]
Problem wzrostu kosztów robót i waloryzacji kontraktu
24 stycznia 2018 roku Zamawiający zwrócił się do Fundacji Batorego z prośbą o wydanie opinii w sprawie Roszczenia nr 5 Wykonawcy, które odnosiło się do ograniczenia dostępności dóbr, środków transportu, sprzętu i robocizny stanowiące Siłę Wyższą. W dniu 20 września 2018 Izba Gospodarcza Transportu Lądowego przesłała do Fundacji pismo z informacją na temat problemów na kontraktach kolejowych zawartych w latach 2016-2017 w związku z kumulacją robót i gwałtownym wzrostem cen.