Departament Programów Infrastrukturalnych Ministerstwa Funduszy i Polityki Regionalnej, czyli Instytucja Zarządzająca Programem Operacyjnym Infrastruktura i Środowisko 2014-2020 opublikował raport z ankiety na temat przeciwdziałania i zwalczania nadużyć finansowych w wydatkowaniu środków Unii Europejskiej. Badanie zostało przeprowadzone w 2020 roku i miało na celu zgromadzenie opinii i pozyskanie informacji o doświadczeniach beneficjentów w zakresie postrzegania ryzyka występowania nadużyć w realizowanych projektach oraz stosowanych w Programie narzędzi przeciwdziałania nadużyciom. W badaniu udział wzięło 384 beneficjentów POIiŚ reprezentujących sektor transportowy, środowiskowy, energetyczny, kulturalny oraz zdrowotny.
Z raportu wynika, że beneficjanci są świadomi możliwych zagrożeń pojawienia się nadużyć, chociaż ryzyko ich wystąpienia w realizowanych projektach uważają za niskie. Respondenci wskazali najczęstsze ryzyka oraz instrumenty stosowane w celu ich przeciwdziałania. Za najbardziej prawdopodobne nadużycie uznawana jest zmowa przetargowa między wykonawcami. Sposobem na jego mitygację może być m.in. stworzenie ogólnopolskiej elektronicznej bazy danych cen według branż, aby dać możliwość porównywania czy ceny ofert nie są efektem zmowy przetargowej. Z badania wynika także, że większość beneficjentów umieściło na swoich stronach internetowych informacje o funkcjonowaniu mechanizmu umożliwiającego sygnalizowanie o potencjalnych nieprawidłowościach w ramach POiIŚ i uważa ten mechanizm za przydatny. W niewielu instytucjach jednak wdrożono własną procedurę/politykę ochrony sygnalistów, co wydaje się być kwestią wymagającą poprawy. Badanie wykazało także inne obszary, które powinny zostać zmienione, np. wykazano potrzebę organizacji większej ilości szkoleń w tematyce zwalczania nadużyć, czy też zwiększenia wśród beneficjentów świadomości korzyści płynących z wprowadzenia i stosowania procedury szacowania ryzyka wystąpienia nadużycia finansowego.
W raporcie poruszony został także temat paktu uczciwości, w którego wdrażanie zaangażowana jest Instytucja Zarządzająca PO IiŚ. Jak zostało podkreślone, doświadczenia z realizacji Paktu są oceniane pozytywnie, zarówno przez Ministerstwo jak i w ocenie Komisji Europejskiej. Prawdopodobnym jest, że pakty uczciwości będą wdrażane na większą skalę w perspektywie finansowej 2021-2027. Nad wdrożeniem mechanizmu monitoringu społecznego pracuje także Instytucja Zarządzająca PO IiŚ, a efekty pojawić się mają m.in. w formie odpowiednich postanowień w umowach o dofinansowanie.
Respondenci zostali zapytani o to czy znana im jest idea paktu uczciwości. Większość z nich (ponad 60%) nie spotkała się wcześniej z mechanizmem paktu. Zaledwie 32% deklarowało zainteresowanie realizacją projektu lub kontraktu w takiej formule. Odsetek ten może wskazywać na niewystarczającą promocję tej inicjatywy, w szczególności korzyści z niej płynących. Raport jednocześnie sugeruje, że 85% respondentów, którym idea paktu uczciwości jest znana, byłoby zainteresowanych jego wdrażaniem.
Zachęcamy do zapoznania się z Raportem z ankiety na temat przeciwdziałania i zwalczania nadużyć finansowych w wydatkowaniu środków Unii Europejskiej.