Wokół zamówień publicznych jest wiele kontrowersji i podejrzeń o nieprawidłowości. O tym, że jest to obszar szczególnie wrażliwy na nadużycia przekonują m.in. raporty Komisji Europejskiej czy Centralnego Biura Antykorupcyjnego. Na zamówienia publiczne państwa Unii Europejskiej wydają ogromne środki, które przeciętnie sięgają nawet 1/5 wartości ich PKB. Większość pieniędzy z funduszy unijnych także przepływa przez system zamówień publicznych. Próbując skuteczniej chronić fundusze europejskie przed korupcją Komisja Europejska, wspólnie z Transparency International Secretariat prowadzą pilotaż tzw. „paktu uczciwości” (integrity pact) w wybranych państwach członkowskich Unii.
Pakt uczciwości (ang. integrity pact) jest narzędziem przeciwdziałania nadużyciom w zamówieniach publicznych, stworzonym przez Transparency International, które stosowane jest od lat 90-tych XX wieku na całym świecie. Dotychczas, w różnych formułach, zastosowano go przy ponad 300-tu inwestycjach, w większości w dużych projektach infrastrukturalnych. Opiera się ona na założeniu, że podmiot publiczny i oferenci mogą umówić się wspólnie, iż w ramach konkretnego przetargu będą postępować w sposób przejrzysty i odpowiedzialny, zarówno na etapie starania się o kontrakt, jak i w czasie jego realizacji. Ponadto zgadzają się na monitorowanie całego procesu zamówienia przez społecznego obserwatora.
W praktyce pakt to porozumienie między publiczną instytucją (zamawiającym), prywatnymi firmami (wykonawcami) oraz partnerami społecznymi (zwykle organizacjami pozarządowymi). Zobowiązuje ono zamawiających i wykonawców do przestrzegania wyższych standardów przejrzystości i prowadzenia innych rozliczeń niż te, minimalne, określone w przepisach prawa. Rolą partnera społecznego jest natomiast monitorowanie przestrzegania paktu. Zamawiający i wykonawcy zobowiązują się więc także do współpracy w tym zakresie z partnerem społecznym, a przez to do realizacji inwestycji w sposób otwarty dla opinii społecznej.
Pakt dotyczy zwykle jednego konkretnego zamówienia publicznego, ważnego z punktu widzenia interesów ekonomicznych państwa i mającego duże znaczenie społeczne. W założeniu ma on nie tylko zapobiegać nadużyciom, ale też przyczyniać się do budowy zaufania na rynku zamówień publicznych, usprawniając przebieg informacji między wykonawcami i zamawiającymi oraz podnosząc społeczną świadomość znaczenia zamówień publicznych i kosztów zaniedbań w tym obszarze.
W ramach projektu Pakty Uczciwości – mechanizm obywatelskiej kontroli na rzecz ochrony funduszy UE, etap II (Integrity Pacts - civil control mechanisms for safeguarding EU funds, Phase 2), którego realizacja jest przewidziana na lata 2016-19, pakt uczciwości będzie także testowany w Polsce.
Materiały informacyjne:
Pakty uczciwości w zamówieniach publicznych. Podręcznik wdrażania